بیماری مفصل ستون فقرات یا فاست ، یک بیماری است که باعث ناراحتی در مفاصلی که ستون فقرات را بهم متصل کرده می شود. بیماری فاست یا سندروم فاست ، پیدایش فرسودگی یا آرتریت یا آرتروز که بطور کلی دژنراسیون در مفاصل ستون فقرات نامیده می شود،
بیماری مفصل ستون فقرات یا بیماری فاست
بیماری مفصل ستون فقرات یا فاست ، یک بیماری است که باعث ناراحتی در مفاصلی که ستون فقرات را بهم متصل کرده می شود. اصولاً هر مهره توسط سه پایه به مهره بالا و پایین خود متصل می شود. یک مفصل بزرگ در جلو که دیسک بین‌مهره‌ای نامیده میشود و دو پایه کوچکتر در عقب ستون فقرات که مفاصل ستون مهره ها یا فاست Facet نامیده میشوند. بیماری فاست در میان بزرگسالان شایع تر از جوانان است ، اما به دلیل تغییرات فرسودگی که در مفاصل افراد مسن رخ می دهد، می تواند شدیدتر شود.
بیماری فاست یا سندروم فاست چیست؟
پیدایش فرسودگی یا آرتریت یا آرتروز که بطور کلی دژنراسیون در مفاصل ستون فقرات نامیده می شود، بیماری شایعی است. بیماری فاست یک بیماری التهابی است که بر روی مفاصل فاست تاثیر می گذارد، باعث درد موضعی و درد تیر کشنده می شود.
به عبارت دیگر در بیماری یا سندروم فاست مفاصل ستون مهره ها دیگر نمی توانند به آرامی روی هم بلغزند درست مانند بلبرینگی که خوب کار نمی کند. تقریبا 55 درصد از بیماری مهره های گردن و 31 درصد از بیماری مهره های کمری ناشی از بیماری فاست است. سندروم فاست یک علت شایع درد مزمن است. در کلینیک افرادی هستند که علائم شبیه دیسک کمر و گردن دارند ولی ام ارای آنها دیسک نشان نمی‌دهد. این گونه افراد معمولاً دچار سندروم فست می باشد.
آناتومی مفاصل فاست
مفاصل فاست از نوع مفاصل سینوویال هستند. در واقع مایع سینوویال مانند یک مایع لوبریکنت یا لغزنده باعث نرم حرکت کردن مفاصل بر روی هم می شود. بیماری آرتریت روماتوئید هم این مفاصل ممکن است گرفتار شوند. نام دیگر مفاصل فاست مفاصل Zygapophyseal است، این مفاصل به ستون فقرات اجازه می دهند تا در جهت های مختلف انعطاف پذیر باشد و حرکت کند. در هر سطح ، اعصاب ستون فقرات بلافاصله از بالای مفاصل فاست خارج می شوند.
سطوح مفصلی فاست ها با غضروف پوشش داده شده که روی غضروف توسط غشای سینوویلی نازکی پوشیده شده است. غشای سینوویال در واقع باعث ترشح مایع سینوویال می شود. مایع سینوویال باعث حرکات صاف و در واقع باعث جلوگیری از اصطکاک میشود. یک کپسول بیرونی مفصل فاست را احاطه کرده است، که بسیار قوی، با دوام، و کمی انعطاف پذیر است.
کار فاست ها چیست؟
مفاصل فاست به علت ساختار متمایز آنها ، اجازه می دهد تا ستون فقرات مقدار مشخصی حرکت کند و سپس حرکت آن محدود شود. به همین جهت حرکت ستون فقرات در جهت های مختلف، از جمله فلکسون (خم شدن جلو) تقریبا 60 درجه باشد. با این حال، اکستاسیون یا حرکت به عقب محدود تر است. دیسک های بین مهره ای از حرکات چرخشی صدمه می بینند. این حرکات چرخشی ستون فقرات توسط این مفاصل فاست محدود می شوند. در طول حرکت و نیز استراحت ، فاست های کمری نیروهای فشاری و کششی وارده به ستون فقرات را خنثی می‌کنند. فاست ها در واقع حرکت بیش از حد ستون فقرات جلوگیری می کنند در واقع دیسک ها، ریشه های عصب نخاعی و نخاع را از صدمه های احتمالی محافظت می کنند. اعصابی در کپسول مفصل فاست وجود دارد در هر لحظه ما را از موقعیت ستون فقراتمان مطلع می کنند.
علل بیماری های فاست چیست؟
درد ناشی از کپسول فاست توسط تحریک اعصابی که در کپسول بیرونی مفصل فاست وجود دارد و نیز از تحریک اعصابی که در داخل غضروف فاست ها وجود دارد، بوجود می آید. دژنراسیون ستون فقرات ، که معمولا به عنوان اسپوندیلوز یا آرتروز شناخته می شود، شایع ترین علت بیماری مفصلی است. دژنراسیون مفصل فاست ها یا اسپوندیلوز یک اختلال دژنراتیو است که بر مفاصل فاست تاثیر می گذارد. پدیده ژنراسیون یعنی فرسوده شدن. دیسک معمولا اولین جایی است که فرایند دژنراتیو آغاز می شود. دیسک ها می توانند محتوای آب خود را از دست بدهند، خشکی دیسک باعث می شود که آنها دچار تجزیه و فرسودگی شوند. همین پدیده بعدها بر روی فست های ستون فقرات اثر می کند و منجر به از دست رفتن غضروف داخل فست ها میشود و در واقع به جای اینکه غضروف روی غضروف حرکت کند ، در بیماری مفصل ، فاست استخوان روی استخوان حرکت می‌کند و همین باعث ایجاد درد و احساس قولنج در ستون فقرات و یا احساس صدای خش خش در هنگام حرکات ستون فقرات می شود. این بیماری ممکن است منجر به سایش بیش از حد و لقی و عدم پایداری و فشار بر ساختارهای ستون فقرات شود، که می تواند به شکل گیری زوائد استخوانی در گوشه های مهره ها که استوفیت نامیده می شوند (osteophytes) بشود. پیدایش استئوفیت ها فشار بیشتری را بر روی فاست ها قرار می دهد. همانطور که بیماری بدتر می شود، استئوفیت ها می توانند باعث تنگی فورامن ها یا سوراخ های بین مهره ای و حتی تنگی کانال نخاعی ، و در نتیجه باعث فشار بر روی نخاع ، فشرده سازی اعصاب ستون فقرات و محدود کردن و تنگ شدن جای عصب و در نتیجه باعث فشرده شدن عصب ها شوند. وقتی که فاست ها لق میشوند و فیزیولوژی طبیعی خود را از دست می‌دهند ، لیگامانهای فلاوم ضخیم می شوند، ضخیم شدن رباط های ستون فقرات نیز می تواند منجر به اسپوندیلوز پیشرفته شود، به فشرده سازی و ناراحتی عصبی اضافه شود. مهم ترین عامل تعیین کننده در توسعه اسپوندیلوز سن است. در افراد مسن دیسک ها خشک و کوچک میشوند یعنی ارتفاع خود را از دست می دهند، زوائد استخوان رشد می کنند و موجب علائم استئوآرتریت در افراد مسن می شوند. هنگامی که دیسک دژنره میشوند و از بین می روند، و استخوان به طور مستقیم در برابر استخوان قرار می گیرد و ، تغییرات دژنراتیو مانند استئوفیت استخوان رخ می دهد.
۲- صدمات وارد شده به ستون مهره ها
شکستن ، ضربه ها یا جابجایی مهره ها می تواند ، منجر به بی ثباتی ستون مهره ها شود. ترومای مستقیم، مانند حوادث اتومبیل، سقوط یا آسیب های ورزشی، شایع ترین علت آسیب دیدگی حاد ستون مهره ها است. فعالیت های مکرر مرتبط با کار، مانند کارهایی که نیاز به خم شدن، چرخیدن تنه و بلند کردن اجسام سنگین دارند مانند کارگران، و یا جراحات ورزشی، مانند تکنیک های ژیمناستیک که نیاز به خم شدن به جلو یا فلکشن Flexion و خم شدن به عقب یا اکستنشن extension و یا چرخش ستون فقرات را دارند، می تواند باعث ترومای خفیف تکراری به فاست ها شود. التهاب فاست ها و بافت های اطراف آن به علت این آسیب هایی که رخ می دهد، منجر به درد پشت و پا (Sciatica) می شود.
چگونه بیماری فاست منجر به درد میشود ؟
۱-،همانطور که ذکر شد هر مفصل فاست توسط یک کپسول مفصلی پوشیده شده است. دور تا دور کپسول مفصلی نیز بافت همبند و رباط ها یا لیگامان ها وجود دارند. لیگامنت دور کپسول خارجی در حرکات ستون فقرات مخصوصا در حرکات بیش از حد صدمه می بینند ، در نتیجه کپسول مفصل آسیب پذیر می شود. آسیب به کپسول بیرونی همچنین می تواند یک پاسخ التهابی را ایجاد کند، که منجر به تولید مواد شیمیایی می شود که سیگنال های درد را به اعصاب کپسول ارسال می کنند.
۲-با گذشت زمان غضروف مفصل فاست آسیب می‌بیند و فرسوده میشود و استئوآرتریت فاست ایجاد می شود. اگر ستون فقرات فراتر از حد نرمال آن حرکت کند، سطوح مفاصل فاست نیز می تواند از محل خود خارج شود و مفصل فاست دیگر میزان Adjust نیستند .این حالت را نیمه در رفتگی یا sub laxation می گویند.
علائم بیماری فاست چیست؟
علائم بیماری فاست بسته به: ۱- محل فاست در ستون فقرات ۲- تعداد فاست های گرفتار در ستون فقرات متفاوت است. بیماری های مفصلی کمری منجر به کمر درد میشود. کمر درد اغلب در صبح یا بعد از یک دوره عدم فعالیت، بدتر می شود. درد پا (سیاتیک) می تواند زمانی رخ دهد که یک ریشه عصب نخاعی تحت تاثیر قرار گیرد. درد ناشی از مفصل فاست می تواند موضعی ، ارجاعی ، یا رادیکولر ( تیر کشنده ) باشد. شدت کمر درد و سیاتیک به ۱- تعداد فاست آسیب دیده ۲- شدت بیماری فاست ۳- میزان تحریک ریشه عصب همسایه بستگی دارد. درد ناشی از فاست به کمر ، یا به داخل اندام های تحتانی تا باسن ها ، ران ها یا زانوها انتشار می یابند ، درد ناشی از بیماری فاست به ندرت زیر زانو گسترش می یابد. در بیماری فاست درد در شکم و لگن نیز امکان پذیر است. آرتروز چهره بیشتر است.
آرتریت فاست شایع ترین علت این نوع درد ها است که از یک کمر درد مبهم ناخوشایند تا درد تیز ، درد تیر کشنده ممکن است به باسن، ران، پاها گسترش یابد، اگر عصب نخاعی ملتهب شود یا در اثر لقی مفصل فاست فشرده شود ، درد رادیکولر یا تیر کشنده و انتشاری مانند درد سیاتیک ایجاد می شود. آرتریت ها یا التهاب مفصل فاست باعث درد ناگهانی کمری می شود، شبها که بیمار استراحت می‌کند آب در داخل مفصل معیوب جمع میشود و سفتی در حرکت مفصل بوجود می آید. این نوع درد معمولا در صبح ها یا پس از استراحت طولانی تر قابل توجه است و در طور روز بتدریج با حرکت ستون فقرات کاهش می یابد، در مواردی که مفصل فاست علاوه بر التهاب لقی نیز دارد ، زمانی که فعالیت فیزیکی از سر گرفته می شود و هنگامی که بیمار حرکت می کند، تغییرات آرتریت در فاست ها ممکن باعث درد در مفاصل و احساس حرکت و خش خش در ستون فقرات شود. درد ممکن است از نوع سیاتیکی باشد یعنی به یک اندام تحتانی در پشت ران تیر بکشد ، اگر فاست در یک طرف ستون فقرات آسیب دیده باشد سیاتیک یک طرفه و اگر هر دو طرف ستون فقرات التهاب ایجاد شود ، درد ممکن است به صورت دو طرفه رخ دهد.